YABANCILARIN YASAL STATÜLERİ

Yasal Çerçeve ve Genel Kurallar

Yabancıların Bulgaristan’daki yasal statüleri Anayasa, Yabancı Uyruklular Kanunu (1998) ve bu Kanunun Uygulama Yönetmeliği ile Vizelerin Verilmesine Dair Genelge hükümleri ile düzenlenmektedir. Bu alandaki Bulgar mevzuatının genelde AB’nin ilgili mevzuatıyla uyumlu olduğu söylenebilir.

Bulgar Anayasası, aksi kanunla öngörülmediği müddetçe, yabancıların Bulgar vatandaşları ile aynı kanuni haklardan faydalanmasını ve aynı yasal yükümlülüklere tabi olmasını öngörmektedir.

Bulgar mevzuatına göre yabancıların hakları aşağıdaki alanlarda sınırlandırılmıştır:

Mülkiyet hakları: Yabancılar, yasal miras dışında toprak mülkiyetine hak kazanamazlar. Bulgaristan’ın AB üyeliği ile birlikte AB vatandaşlarına bu konuda kısıtlı istisnalar tanınmaktadır.

Mesleki haklar: Yabancılar devlet memuru, gümrük memuru veya Dışişleri Bakanlığı memuru olarak istihdam edilemezler. Patent Ofisinde, Elektronik Medya Konseyi vb. kuruluşlarda çalışamazlar, noter olamazlar.

Bütün yabancılar, Bulgaristan’a girişlerinde ziyaret amaçlarını ve kalacakları adresi beyan etmek zorundadır.

Yabancıların Bulgaristan’a Girişleri

Aksi bir anlaşma ile belirlenmedikçe tüm yabancılar Bulgaristan’a girişleri ve burada ikamet etmek için vize temin etmek zorundadırlar.

Vize Türleri

Geçerli bir vize dahi Bulgaristan’a giriş garantisi vermeyebilir. Sınır kontrol görevlileri yabancının ülkeye kabulü için gerekli şartlara sahip olup olmadığı konusunda nihai karar verme yetkisine sahiptir.

Yabancı Uyruklular Kanunu vize türlerini “transit vize, kısa süreli vize ve uzun süreli vize” olmak üzere üçe ayırmaktadır:

“Transit vize”, 24 saat içinde Bulgaristan üzerinden başka bir ülkeye transit geçecek kişiler için gereken vize türüdür.

“Kısa süreli vize”, bir yabancının altı aylık bir süre içinde toplamda 90 günden fazla kalmamak kaydıyla bir defalık veya çok sayıda giriş yapabilmesini sağlar.

“Uzun süreli vize”, yabancı uyruklunun Bulgaristan’a giriş yapıp sonrasında uzun süreli veya süresiz ikamet izni için başvurmasına el veren vize türüdür. Bu vizenin geçerliliği altı aydır ve sahibine 90 güne kadar oturum izni sağlar.

Tüm vize başvuruları ilgili bir Bulgar diplomatik misyonuna veya konsolosluğuna yapılmalıdır.

İkamet İzinleri

İkamet izinleri ülkede üç aydan daha fazla kalmaya niyetli yabancılar için verilmektedir. Bazı ülke vatandaşları (örneğin, Avustralya, Yeni Zelanda, Japonya, İrlanda, İngiltere, Kanada, ABD ve İsviçre vatandaşları) için bu süre bir aydır.

İki tür ikamet izni bulunmaktadır:

• Uzun süreli ikamet izinleri – en çok bir yıla kadar,

• Süresiz ikamet izinleri – sürekli bir oturum izni sağlar.

Uzun süreli ikamet izinleri verilmesinde en sık rastlanılan gerekçeler:

• Yabancı uyruklu kişi bir Bulgar şirketinin yönetim veya gözetim (supervisory) kurulunun üyesidir.

• Yabancı uyruklu kişi Bulgaristan Ticaret ve Sanayi Odasına (BCCI) kayıtlı bir firmanın ticari temsilcisidir.

• Yabancı uyruklu kişi Bulgar İstihdam Ajansı tarafından verilen çalışma iznine sahiptir.

• Yabancı uyruklu kişi Bulgaristan’da ekonomik bir faaliyet sürdürmektedir ve en az 10 Bulgar uyruklu istihdam etmektedir.

Bir yabancının ikamet iznine başvurabilmesi için öncelikle uzun süreli bir vize temin etmesi gerekmektedir.

Uzun süreli ikamet izni başvurularında aranan genel belgeler:

• Başvuru sahibine ait geçerli bir pasaport,

• Başvuru sahibinin Bulgaristan’da kalacağı süre boyunca ikamet edeceği bir yeri temin ettiğine dair kanıtlar (örneğin kira kontratı),

• Standart başvuru formu,

• Gerekli yasal ücretleri yatırmış olduğuna dair belgeler,

• Başvuru sahibinin Bulgaristan’da kalacağı süre boyunca doğacak maliyetleri karşılayabilecek mali kaynaklara sahip olduğunu gösteren kanıtlar.

Uzun süreli ikamet izni başvurusu, uzun süreli vizenin süresinin dolmasına en az 7 gün kala Yabancı Uyruklular İdari Kontrol Ofisine (FNACO) yapılmalıdır. Uzun süreli ikamet izni şartlara göre yenilenebilir. Başvuru sahibi Bulgaristan topraklarında bir önceki takvim yılı içinde 6 ay ve bir günden az ikamet ettiyse süre yenileme talebi reddedilebilir.

Uzun süreli ikamet izni sahibi yabancı, Bulgar vatandaşlarına tanınan her türlü haktan yararlandığı gibi, onların tabi olduğu yükümlülüklere de tabi olur. Örneğin, Bulgar işveren tarafından istihdam edilebilir, sosyal güvenlik tazminatı alabilir ve sağlık sigortasından faydalanabilir.

Çalışma İzinleri

Aksi kanunda belirtilmediği müddetçe, yabancılar Bulgaristan’da ancak bir çalışma izni aldıktan sonra çalışabilirler.

Çalışma izni yerel işveren tarafından talep edilir ve İstihdam Ajansı tarafından verilir. Bir takım yasal koşulların yerine getirilmiş olması gerekmektedir. Çalışma izinleri bir yıldan daha uzun bir sure için verilmez. Bazı koşullarda en fazla bir yıl daha uzatılabilir. Çalışma izni temini için öncelikle yabancı uyruklunun bir uzun süreli vize sahibi olması gerekmektedir. Kısa süreli vize sahibi olanlar Bulgaristan’da iş arayamaz ve çalışma izni için başvuramazlar.

Bulgaristan’da çalışma izni alma zorunluluğu bulunmayan yabancı uyruklular

Aşağıda ana kategorileri sayılan yabancı uyruklu kişiler Bulgaristan’da bir çalışma iznine ihtiyaç duymaksızın çalışabilirler.

• Şirketlerin veya yabancı tüzel kişiliklerin şubelerinin müdürleri,

• Yerel şirketlerin bir iş ahdiyle istihdam edilmemiş İdari Kurul veya Yönetim Kurulu üyeleri,

• Bulgaristan Ticaret ve Sanayi Odasına (BCCI) kayıtlı bir yabancı firmanın ticari temsilcisi,

• Bulgaristan’da süresiz ikamet iznine sahip olanlar.

Bulgaristan’da çalışma izni olmadan kısa süreli görevlendirme ile çalışabilecek yabancı uyruklular

• Kendi yabancı işvereni tarafından Bulgaristan’a bir iş seyahatine gönderilen yabancı uyruklular ile

• Bir yıllık bir süre içinde toplam üç ayı geçmemek kaydıyla Bulgaristan’da görevlendirilen yabancı uyruklular.

Bu görevlendirme aşağıdaki özelliklerden birini kapsamalıdır:

• İthal edilmiş bir makine veya ekipmanın kurulumu veya garantili onarımı,

• Bir ekipmanın işletiminin eğitimi veya sipariş edilmiş ekipman, makine veya diğer bir benzer kalemin teslimi,

• Bir lisans sözleşmesi kapsamında eşyanın tedariki için ihracat kontratının bir parçası olarak eğitim,

• Yabancı bir tur operatörü ile bir Bulgar tur operatörü veya otel işletmesi arasında mevcut turist hizmet sözleşmesinin yerine getirilmesinin koordinasyonu ve kontrolü.

Diğer tüm kategoriler için çalışma izni zorunludur. Çalışma izni genelde kanunun tüm koşulları karşılandığı takdirde verilmektedir. (Örneğin, bir işletmede yabancı ve Bulgar çalışan sayıları arasında 1/10 oranı bulunmalıdır.)

Çalışma izninin gerekmediği hallerde dahi işveren, yabancı uyruklu çalışanlarını istihdam ettiği günden itibaren üç gün içerisinde Ulusal Gelirler Ajansına kayıt ettirmelidir.

İşveren Olarak Bulgaristan Vize Başvurusu

• Şirketin antetli kâğıdına kaşeli ve imzalı olarak, Bulgaristan konsolosluğu vize departmanına hitaben yazılmış, seyahat detaylarını ve vize talebinizi belirten dilekçe
• Ticari sicil gazetesi fotokopisi
• Vergi levhasının fotokopisi
• İmza sirküleri fotokopisi
• Yeni tarihli faaliyet belgesi fotokopisi
• Hesap cüzdan fotokopisi
• Gayrimenkul tapu fotokopisi
• Kredi kartları fotokopisi
• Otel ve uçak rezervasyonları
• Ticari seyahatleriniz için Bulgaristan'daki firmadan davetiye
(Bulgaristan'dan gönderilen davetiyenin bir sureti sizde, diğerininse Bulgaristan konsolosluğu vize departmanında olması gerekmektedir.)
• 2 resim (arka fonu beyaz, yeni çekilmiş ve rötuşlanmamış)
• Pasaport (vize bitiş tarihi itibarıyla en az 6 ay süresi olan, varsa eski pasaportlarınız)
• Seyahat süresini kapsayan seyahat sağlık sigortası

Bordrolu Çalışan Olarak Bulgaristan Vize Başvurusu

• Şirketin antetli kâğıdına kaşeli ve imzalı olarak, Bulgaristan konsolosluğa hitaben, işveren tarafından yazılmış şirketteki görevinizi, seyahat detaylarını ve vize talebinizi belirten dilekçe
• Şirketin imza sirküleri
• Vergi levhasının fotokopisi
• Yeni tarihli faaliyet belgesi fotokopisi
• Ticari sicil gazetesi fotokopisi
• Sigorta işe giriş bildirgesi fotokopisi ( SSK giriş bildirgesi tekrar ve yeni işe giriş ise eski SSK işe giriş bildirgesi)
• 4 aylık sigorta bildirgesi fotokopisi
• Son üç aylık bordro fotokopisi
• Şirketin hesap cüzdan fotokopisi
• Gayrimenkul tapu fotokopisi
• Kredi kartları fotokopisi
• Turistik gidenlerden otel ve uçak rezervasyonları
• Ticari seyahatleriniz için Bulgaristan’daki firmadan davetiye
(Bulgaristan'dan gönderilen davetiyenin bir sureti sizde, diğerininse Bulgaristan konsolosluğu vize departmanında olması gerekmektedir.)
• 2 Resim (arka fonu beyaz, yeni çekilmiş ve rötuşlanmamış)
• Pasaport (vize bitiş tarihi itibarıyla en az 6 ay süresi olan, varsa eski pasaportlarınız)
• Seyahat süresini kapsayan seyahat sağlık sigortası

Ev Hanımı Olarak Bulgaristan Vize Başvurusu

• Bulgaristan konsolosluğu vize departmanına hitaben yazılmış seyahat detaylarını ve vize talebiniz belirten dilekçe
• Gayrimenkul tapu fotokopisi
• Hesap cüzdan fotokopisi
• Eşi çalışıyor ise veya işveren ise yukarıda belirtilen belgeler eklenecektir.
• 2 Resim (arka fonu beyaz, yeni çekilmiş ve rötuşlanmamış)
• Pasaport (vize bitiş tarihi itibarıyla en az 6 ay süresi olan, varsa eski pasaportlarınız)
• Seyahat süresini kapsayan seyahat sağlık sigortası
• Eşinin geçerli ya da eski Bulgaristan vizesi varsa fotokopileri

Öğrenci Olarak Bulgaristan Vize Başvurusu

• Bulgaristan konsolosluğu vize departmanına hitaben dilekçe
• Okuldan yeni tarihli öğrenci belgesi
• 18 yaş dolmamış ise anne ve babadan Bulgaristan’a seyahat edebilmesi için muvafakatname
• Aile işveren ise veya bordrolu ise yukarıda belirtilen belgelerin tamamı eklenecektir.
• 2 Resim (arka fonu beyaz, yeni çekilmiş ve rötuşlanmamış)
• Pasaport (vize bitiş tarihi itibarıyla en az 6 ay süresi olan, varsa eski pasaportlarınız)
• Seyahat süresini kapsayan seyahat sağlık sigortası
• Anne veya babanın geçerli ya da eski Bulgaristan vizesi varsa fotokopileri

Emekli Olarak Bulgaristan Vize Başvurusu

• Bulgaristan konsolosluğu vize departmanına hitaben dilekçe
• Emekli cüzdanı fotokopisi
• Sağlık karnesi fotokopisi
• Gayrimenkul tapu fotokopisi
• Banka cüzdan fotokopisi
• 2 Resim (arka fonu beyaz, yeni çekilmiş ve rötuşlanmamış)
• Pasaport (vize bitiş tarihi itibarıyla en az 6 ay süresi olan, varsa eski pasaportlarınız)
• Seyahat süresini kapsayan seyahat sağlık sigortası

Türkiye’deki Bulgaristan Diplomatik Misyonları ve Konsoloslukları

Bulgaristan Büyükelçiliği Atatürk Bulvarı 124, Kavaklıdere
Tel: (0090 312) 42-67-455, 42-67-456
Faks: (0090 312) 427-31-78E-mail: bulankemb@ttmail.comWeb:http://www.mfa.bg/ankara/index.php?lang=tr